મહાભારતની રસપ્રદ વાર્તાઓ - બાળ વાર્તાઓ ઇતિહાસની વાર્તાઓ

મહાભારતની ઓછી જાણીતી રસપ્રદ વાર્તાઓ (અંગ્રેજી અનુવાદ સાથે)

- તુષાર જ. અંજારિયા (Tushar J. Anjaria)

અંગ્રેજી અનુવાદ નીચે આપેલ છે
Scroll Down to Read English Translation of these Gujarati Stories

સાડા ત્રણ વજ્રની વાર્તા 

એક દિવસ કુંતીમાતાએ પાંડવોને કહ્યુંકે સૌએ અગિયારસનો ઉપવાસ કરવાનો છે. ભીમે બહાના કાઢવા માંડ્યા કે એ ભૂખ્યો રહી જ ન શકે. ભૂખ્યા રહેવાના વિચાર માત્રથી એને તો નબળાઈ લાગવા માંડે છે! પરંતુ જયારે એણે જાણ્યું કે ઉપવાસ કરવાના આગલે દિવસે લાડુ ખાઈ શકાય ત્યારે એ ઉપવાસ કરવા સંમત થયો.

અગિયારસને દિવસે કુંતી માતાએ પાંડવ બંધુઓને નદી કિનારે આવેલા શિવ મંદિરે મોકલ્યા. બીજા ભાઈઓ નાહીને મંદિર ગયા. ભીમને આળસ હતું એટલે એ નદીના પાણીમાં પડખું કરીને સુઈ રહ્યો. ભીમના વિશાળ દેહથી પાણી રોકાઈ ગયું અને મંદીરમાં પ્રવેશવા લાગ્યું. પાર્વતીજીએ શિવજીને પૂછ્યું કે આવું કેમ? શિવજી હસવા લાગ્યા અને કહે કે, "આ તો મારા એક ભક્તની પૂજા કરવાની આવી રીત છે!" શિવજીએ સાક્ષાત પ્રગટ થઇ ભીમના શરીરના એ ભાગને સ્પર્શ કર્યો જે ઉપરના પડખે હતો. શિવજીએ ભીમને વરદાન આપ્યું કે એના શરીરનો આ ભાગ વજ્ર થઇ જશે!

એક દિવસ દુર્વાસા મુનિ સ્વર્ગના રાજા ઇન્દ્રને મળવા સ્વર્ગમાં ગયા. ઇન્દ્રએ મુનિનો આદર સત્કાર કર્યો. દુર્વાસા મુનિ આંખો બંધ કરીને ઇન્દ્રના દરબારમાં બેઠા. સ્વર્ગની સૌથી સુંદર અપ્સરા ઉર્વશીએ નૃત્ય દ્વારા મુનિને ખુશ કરવા પ્રયત્ન કર્યો. એણે ખુબ જ સરસ નૃત્ય કર્યું પણ વ્યર્થ! ઉર્વશી ખુબ જ થાકી ગઈ. એ નિરાશ થઇ ને બોલી, "જંગલમાં રહેનારા બધા જંગલી જ હોય. એમને નૃત્યમાં શું સમજ પડે?"

દુર્વાસા મુનિએ ક્રોધિત થઇ શ્રાપ આપ્યો કે તેણે પૃથ્વી પર જવું પડશે. દિવસે તે એક ઘોડી થઈને અને રાતે સ્ત્રી થઈને રહેશે. ઇન્દ્ર અને અન્ય સભાસદોએ ખુબ વિનંતી કરી એટલે દુર્વાસાએ કહ્યું કે જયારે સાડા ત્રણ વજ્ર ભેગા થશે ત્યારે તે સ્વર્ગમાં પાછી આવી શકશે.

ઉર્વશી પૃથ્વી પર આવી ગઈ. તે દિવસે ઘોડી અને રાતે સ્ત્રી બનીને રહેવા લાગી. એક દિવસ દુર્યોધનના રાજયમાં આવેલ એક નાના પ્રદેશ સુંદીરનો રાજા ડાંગવ શિકાર કરવા નીકળ્યો. અચાનક જ રાતે એના પર એક વૃક્ષ ઉપરથી હુંફાળા આંસુના ટીપાં પડ્યાં. એણે ઉપર જોયું તો એક અત્યંત સુંદર સ્ત્રી રડતી હતી. ડાંગવ રાજાએ એની સાથે લગ્ન કરવાનો પ્રસ્તાવ કર્યો. એ સ્ત્રી - ઉર્વશીએ રાજાને સાચી વાત કહી અને વચન માંગ્યું કે કોઈ પણ કિંમતે એને તરછોડશે નહિ.

અમુક સમય પસાર થતાં નારદજીએ વિચાર્યું કે ઉર્વશીને શ્રાપ મુક્ત કરવા કાંઇક કરવું જોઈએ. તેઓ શ્રીકૃષ્ણના પુત્ર પ્રદ્યુમન પાસે ગયા અને એને કહ્યું કે એક સુંદર સ્ત્રી ડાંગવ રાજા સાથે રહે છે જે ખરેખર તો પ્રદ્યુમન સાથે હોવી જોઈએ! પ્રદ્યુમન આ સ્ત્રીને મેળવવા જીદ કરી બેઠો. ભગવાન કૃષ્ણ અને યાદવોને, પ્રદ્યુમનને મદદ કરવા સિવાય છૂટકો જ નહોતો. એટલે એમણે ડાંગવ રાજા સાથે યુદ્ધ શરુ કર્યું. ડાંગવ તો ઘણો નાનો રાજા હતો. એ યાદવો સામે લડી ન શકે.

એટલે એ દુર્યોધનની મદદ લેવા ગયો. દુર્યોધન યાદવો સામે યુદ્ધ કરવા નહોતો માંગતો એટલે એણે ડાંગવ રાજાને મદદ કરવાની ના પાડી. ડાંગવ પાંડવોની મદદ લેવા ગયો. યુધિષ્ઠિરે શ્રીકૃષ્ણ સાથે યુદ્ધ કરવા ના પાડી કારણકે શ્રીકૃષ્ણ તો એમના સગા ફોઈના દીકરા હતા. પરંતુ ભીમ તો એવું માનતો હતો કે એમની શરણે આવેલા ડાંગવ રાજાને મદદ કરવી જોઈએ. એટલે છેવટે પાંડવો અને યાદવો વચ્ચે ભીષણ યુદ્ધ થયું.

આ ભીષણ યુદ્ધમાં ઘણા યોધ્ધાઓ માર્યા ગયા. શ્રીકૃષ્ણએ એમનું સુદર્શન ચક્ર કાઢ્યું તો પાંડવો શિવજીનું ત્રિશુલ લઇ આવ્યા! બંને વજ્રના શસ્ત્રો આકાશમાં ટકરાયા. ચારે બાજુ આગ લાગી ગઈ અને લોકો ગભરાઈ ગયા. આ બે વજ્રને રોકવાનો કોઈ ઉપાય જ નહોતો.

શ્રીકૃષ્ણએ હનુમાનજીને બોલાવવાનું સુચન કર્યું કારણકે હનુમાનજીનું શરીર વજ્રનું હતું. માત્ર હનુમાનજી જ આ બે વજ્રને છુટા પાડી શકે. હનુમાનજી કહે કે જો તેઓ આ બે વજ્ર સાથે નીચે પટકાય તો જમીન ફાટી જાય! આથી ભીમને જમીન પર આડે પડખે સુવા કહ્યું. ભીમના શરીરનો જે ભાગ વજ્રનો હતો તે ભાગ આકાશ તરફ રહે એવી રીતે ભીમ સુઈ ગયો. હનુમાનજીએ વજ્રના આ બે શસ્ત્રોને છુટા પાડ્યા અને તેઓ ભીમના શરીરના વજ્રના પડખા ઉપર પડ્યા. આ સાથે જ સાડા ત્રણ વજ્ર ભેગા થયા - સુદર્શન ચક્ર, ત્રિશુલ, હનુમાનજીનું વજ્રનું શરીર અને ભીમનું અડધું વજ્રનું શરીર! આમ સાડા ત્રણ વજ્ર ભેગા થતાં જ ઉર્વશી શ્રાપ મુક્ત થઈને સ્વર્ગમાં પાછી ફરી.

સોનેરી નોળિયાની વાર્તા

મહાભારતનું યુદ્ધ સમાપ્ત થતાં જયેષ્ઠ પાંડવ યુધિષ્ઠિર ભારત વર્ષના રાજા બન્યા. એમણે અશ્વમેઘ યજ્ઞ દ્વારા વિશાળ સામ્રાજયનું આધિપત્ય મેળવ્યું અને એમના રાજની સફળતાપૂર્વક શરૂઆત કરી. તેઓ અવારનવાર ગરીબો અને ભૂખ્યા લોકો માટે મિજબાનીઓનું આયોજન કરતા. ગરીબો અને બ્રાહ્મણોને ભોજન તથા દાન આપીને એમને ગર્વ થતો.

એક વખત આવો ભોજન સમારંભ યોજયા બાદ યુધિષ્ઠિર વિચારતા હતા કે દુનિયામાં એમના જેવો બીજો કોઈ રાજા હશે જે આવું દાનપૂણ્ય કરતો હોય? શ્રીકૃષ્ણ સમજી ગયા કે યુધિષ્ઠિર મનમાં શું વિચારી રહ્યા છે. શ્રીકૃષ્ણએ તરત જ એક લીલા રચી!

મહેમાનોએ ભોજન લઇ વિદાઈ લીધી પછી ભોજનમંડપમાં જયાં ભોજન લેવાયું હતું તે જગ્યાએ થોડું વધેલું અન્ન વેરાયેલું હતું. શ્રીકૃષ્ણ, યુધિષ્ઠિર અને અન્યો મહેલની અટારીમાં બેઠા હતા ત્યાંથી એમણે જોયું કે એક નોળિયો ક્યાંકથી આવ્યો અને જયાં અન્ન વેરાયેલું હતું ત્યાં દોડી ગયો. આ નોળિયો વિશિષ્ઠ લાગ્યો કારણકે એનું અડધું શરીર સોનેરી હતું! આ નોળિયો આમ થી તેમ દોડાદોડી કરતો હતો અને ખુબ જ અજંપામાં લાગતો હતો. યુધિષ્ઠિરે એને બોલાવીને પૂછ્યું કે એને શેનો અજંપો છે અને કઈ વાતની તકલીફ છે? નોળિયો બોલી શકતો હતો. એણે એક વાત કહી.

એણે એક સમયની વાત કહી જયારે ચારેકોર ભીષણ દુકાળ પડ્યો હતો અને ભયંકર ભૂખમરો થયો હતો. ખોરાકની અછત સર્જાતાં જીવનનિર્વાહ અત્યંત મુશ્કેલ બની ગયો હતો. આ નોળિયો ખોરાકની શોધમાં એક ગરીબ બ્રાહ્મણના ઘરમાં જઈ ચડ્યો. ત્યાં બ્રાહ્મણની પત્ની કાંઇક રાંધતી હતી એટલે એ રસોડામાં કાંઇક ખાવાનું વધે એની રાહ જોવા લાગ્યો.

બન્યું હતું એવું કે બ્રાહ્મણ અને એના કુટુંબે કેટલાય દિવસોથી કાંઈ જ ખાધું નહોતું. ભિક્ષામાં થોડું અનાજ મેળવવા એણે ઘણો પ્રયત્ન કર્યો હતો પણ કાંઈ જ ન મળતાં તેઓ સાવ જ ભૂખ્યા રહેતા. નસીબ જોગે આજના દિવસે એને ઘઉંનો થોડો લોટ મળ્યો એટલે એ રાજી થતો ઘરે આવ્યો અને વિચારવા લાગ્યો કે આજે ઘણે દિવસે મને અને મારા કુટુંબને - મારી પત્ની, પુત્ર, પુત્રવધૂ ને કાંઈક ખાવા મળશે.

બ્રાહ્મણે સાંજની પૂજા કરી અને એના કુટુંબ સાથે જમવા બેઠો. જમવામાં ફક્ત ચાર જ રોટલી હતી એટલે દરેકને ભાગે ફક્ત એક જ રોટલી આવે એમ હતું! તેઓ જમવાની હજુ તો શરૂઆત જ કરતા હતા એવામાં દ્વાર પર એક ભિક્ષુક આવ્યો.

ભિક્ષુક ભૂખથી મરી રહ્યો હતો એટલે એણે તાત્કાલિક કાંઇક ખાવાનું આપવા કહ્યું. બ્રાહ્મણ માટે તો આ સત્યની કસોટી હતી! એક બાજુ એનું પોતાનું કુટુંબ ભૂખથી પીડાતું હતું અને અહીં ગૃહસ્થ ધર્મનું આચરણ કરવાનું હતું! ગૃહસ્થ માટે તો "અતિથી દેવો ભવ" - આંગણે આવેલ અતિથી તો ભગવાન ગણાય. એને યોગ્ય સત્કાર કર્યા વિના પાછો ન મોકલાય. ભૂખ્યા બ્રાહ્મણે એની પત્નીને કહ્યુંકે એના ભાગની રોટલી ભિક્ષુકને આપી દે.  ભિક્ષુકે એક રોટલી ખાધી અને કહ્યુંકે, "અરે! આ રોટલી ખાઈને તો મારી ભૂખ ઉઘડી ગઈ. મને થોડું વધારે ખાવા આપો".

બ્રાહ્મણની પત્નીએ એના પોતાના ભાગની રોટલી પણ ભિક્ષુકને આપી દીધી. એણે વિચાર્યું કે પોતાના પતિ સાથે જવાબદારી નિભાવવાની એની ફરજ હતી. ભિક્ષુક હજુ ધરાયો નહોતો. એણે વધુ ખાવાનું માંગ્યું. બ્રાહ્મણના પુત્રએ પોતાના ભાગની રોટલી પણ આપી દીધી. ભિક્ષુક હજુ પણ ભૂખ્યો હતો એટલે બ્રાહ્મણની પુત્રવધૂએ પણ એના ભાગની રોટલી ભિક્ષુકને આપી દીધી. આ કુટુંબના જીવનની આ અંતિમ કસોટી હતી.

હવે ભિક્ષુકની ભૂખ શાંત થતાં એણે સંતોષ સાથે વિદાઈ લીધી. પરંતુ બ્રાહ્મણનું કુટુંબ હવે ભૂખ સહન કરી શકે એમ નહોતું. એક પછી એક ચારેય જણ મૃત્યુ પામ્યા! હેબતાઈ ગયેલા નોળિયાએ આ આખી ઘટના જોઈ. એ પોતે પણ ભૂખથી મરી રહ્યો હતો એટલે એ રસોડામાં થોડો લોટ પડ્યો હતો ત્યાં દોડી ગયો. એના શરીરનો થોડો ભાગ આ લોટને અડક્યો અને એણે આશ્ચર્ય સાથે જોયું કે એટલો ભાગ સોનેરી થઇ ગયો હતો! ત્યારથી આ નોળિયો ફરીવાર આવો ચમત્કાર થાય એની પ્રતીક્ષા કરી રહ્યો હતો. જેટલા પણ યજ્ઞ થતા હોય ત્યાં એ એવી આશા સાથે પહોંચી જતો કે એના શરીરનો બાકીનો ભાગ પણ સોનેરી થઇ જાય. પણ એને કોઈ સફળતા નહોતી મળતી.

આજે એને એમ હતું કે આટલા લાંબા સમયની એની પ્રતીક્ષાનો હવે અંત આવી જશે. આખી દુનિયામાં યુધિષ્ઠિર જેવું દાનેશ્વરી બીજું કોઈ જ નહોતું એટલે એમના યજ્ઞમાં તો આવો ચમત્કાર થવાની શક્તિ હોય જ. પરંતુ આવું ન થયું! વારંવાર વધેલા અન્નમાં આળોટ્યા કર્યું છતાં પણ એનું શરીર સોનેરી ન થયું. નોળિયો ખુબ જ હતાશ થઇ ગયો.

આ વાત પરથી યુધિષ્ઠિરને સ્પષ્ટ સંદેશ મળી ગયો. એમને ખ્યાલ આવી ગયો કે પેલા ગરીબ બ્રાહ્મણ કુટુંબે કરેલું દાન ઘણું જ ચઢિયાતું હતું. યુધિષ્ઠિર પાસે તો ધનનો ભંડાર હતો છતાં એમણે તો એમાંથી થોડો ભાગ જ દાન કર્યો હતો. જયારે બ્રાહ્મણના ભૂખથી મરતા કુટુંબ પાસે તો ફક્ત ચાર રોટલીઓ જ હતી જે એમને જીવાડવા અત્યંત જરૂરી હતી. તો પણ એમણે ઈશ્વર પરની શ્રદ્ધા અને એમના ગૃહસ્થ ધર્મને માટે પોતાનું સર્વસ્વ ત્યાગી દીધું!

વ્યાઘની વાર્તા

એક સન્યાસી એક જંગલમાં ગયા. તેઓ એક વૃક્ષ નીચે ધ્યાન ધરવા બેઠા. વૃક્ષ ઉપર એક કાગડો અને બગલો ઝઘડતા હતા એટલે સન્યાસીને ધ્યાન ધરવામાં વિક્ષેપ પડતો હતો. સન્યાસી ગુસ્સે થઇ ગયા અને એમણે માત્ર એક વિચાર જ કર્યો કે આ કાગડો અને બગલો બળીને ભસ્મ થઇ જવા જોઈએ. સંન્યાસીનું ત્યાગમય જીવન અને ધ્યાનની એકાગ્રતા હોવાથી એમની પાસે અપાર શક્તિ આવી ગઈ હતી. એમના આ વિચાર માત્રથી જ કાગડો અને બગલો બળીને ભસ્મ થઇ ગયા! આ જોઇને સન્યાસીને પોતાની શક્તિ માટે અભિમાન થઇ ગયું.

એક દિવસ તેઓ ગામમાં ભિક્ષા લેવા ગયા. તેમણે એક ઘરે જઈને ભિક્ષા માંગી. ઘરમાં એક સ્ત્રી કામમાં વ્યસ્ત હતી. એણે સન્યાસીને થોડી રાહ જોવા કહ્યું. થોડો વધારે સમય રાહ જોવી પડી એટલે સન્યાસીને ગુસ્સો આવી ગયો. પેલી સ્ત્રી ઘરમાંથી ભિક્ષા લઈને બહાર આવી. એણે સન્યાસીને કહ્યું કે એમના માટે આવો ગુસ્સો કરવો યોગ્ય નથી અને દરેક વખતે પેલાં પક્ષીઓ બળી ગયાં એવું ન બને. સન્યાસીને ખુબ જ નવાઈ લાગી કે આ સ્ત્રીને જંગલમાં બનેલી ઘટનાની કેવી રીતે ખબર પડી?

સન્યાસીએ સ્ત્રીને એની આવી શક્તિ વિષે પૂછ્યું. એ સ્ત્રીએ કહ્યું કે તે ખુબ જ સમર્પિત થઈને એના કુટુંબની સેવા કરે છે. તે નિષ્ઠાપૂર્વક એના કામ કરે છે અને ભગવાનની સેવા કરતી હોય એવી રીતે ઘરડા સાસુ સસરાની સેવા કરે છે. આથી એને આવી શક્તિ મળી છે. એ સ્ત્રીએ સન્યાસીને એક વ્યાઘ - કસાઈ પાસે જઈને થોડું જ્ઞાન મેળવવા કહ્યું.

સન્યાસીને એક કસાઈ પાસે જ્ઞાન લેવા માટે સંકોચ તો થયો પરંતુ આ સ્ત્રીની શક્તિ જોઇને એમને થયું કે એણે જેની પાસે જ્ઞાન લેવાનું સુચન કર્યું છે એ વ્યાઘને મળવું તો જોઈએ. સન્યાસી વ્યાઘને ઘરે ગયા ત્યારે એ માંસ કાપતો હતો! આખા ઘરમાં વાસ આવતી હતી. સન્યાસીએ વિચાર્યું કે આવો ઘાતકી માણસ કેવી રીતે જ્ઞાન આપી શકે? વ્યાઘે સન્યાસીને કહ્યું કે તેને ખબર છે કે પેલી સ્ત્રીએ એમને અહીં મોકલ્યા છે. એણે સન્યાસીને થોડી રાહ જોવા કહ્યું. સન્યાસીને ખુબ જ નવાઈ લાગી કે આ વ્યાઘને આ વાતની કેવી રીતે ખબર છે?

વ્યાઘ સન્યાસીને એના ઘરમાં લઇ ગયો અને થોડી રાહ જોવા કહ્યું. એણે એના ઘરડા મા બાપને સ્નાન કરાવ્યું, ખાવા આપ્યું, દવા આપી અને એમને સુવા માટે પથારી કરી આપી. પછી એ સન્યાસી પાસે આવ્યો.

સન્યાસીએ વ્યાઘને આત્મા બાબતે અને અન્ય ઉચ્ચ કક્ષાના જ્ઞાન બાબતે પૂછ્યું. વ્યાઘે સન્યાસીને ઘણો જ સુંદર ઉપદેશ આપ્યો જે "વ્યાઘ ગીતા" તરીકે જાણીતો છે.

વ્યાઘે સન્યાસીને કહ્યું કે કોઈ પણ કામ ખરાબ નથી. તે પોતે પોતાના આગલા જન્મના કર્મોને લીધે આ જન્મમાં વ્યાઘ-કસાઈ થયો હતો. પરંતુ એ એની ફરજો પ્રત્યે સમર્પિત હતો અને ભગવાનની જેમ એના મા બાપની સેવા કરતો હતો. પેલી સ્ત્રી પણ એની ફરજો પ્રત્યે સમર્પિત હતી. દરેક વ્યક્તિએ નિષ્ઠાપૂર્વક સમર્પિત થઈને પોતાના કાર્યો કરવા જોઈએ. આ રીતે કોઈ ગૃહસ્થ અને સન્યાસી વચ્ચે કોઈ જ તફાવત નથી. એણે સન્યાસીને સલાહ આપી કે એમણે એમના સન્યાસ અને શક્તિઓ માટે ક્યારેય અભિમાન ન કરવું જોઈએ.

ભીમે યુધિષ્ઠિરને પાઠ ભણાવ્યો

મહાભારતની વાતો પરથી આપણી એવી માન્યતા છે કે યુધિષ્ઠિર ખુબ જ શાણા, બુદ્ધિશાળી અને કાયદાનું પાલન કરવા વાળા હતા. જયારે ભીમ લહેરી માણસ હતો. એક વાત એવી છે કે એક વાર યુધિષ્ઠિરે ભૂલ કરી હતી અને ભીમે એમને પાઠ ભણાવ્યો હતો!

યુધિષ્ઠિર ખુબ જ ઉદાર રાજા હતા. તેઓ દરરોજ રાજયના ગરીબ નાગરિકોને જીવન જરૂરિયાતની ચીજ વસ્તુઓ આપતા. એક દિવસ એક ગરીબ માણસ એના કામ પરથી થોડો મોડો આવ્યો. યુધિષ્ઠિર એ દિવસનું દાન આપી ચુક્યા હતા એટલે એમણે એ ગરીબ માણસને બીજે દિવસે - આવતી કાલે આવવા કહ્યું.

એ ગરીબ માણસને એટલી બધી જરૂરિયાત હતી કે તે ઘરે પાછો જતાં રોતો હતો. ભીમે આ જોયું એટલે એણે એ માણસને પૂછ્યું કે શું થયું છે? જયારે ભીમે જાણ્યું કે એના મોટા ભાઈએ આ માણસને આવતી કાલે આવવા કહ્યું છે ત્યારે ભીમે યુધિષ્ઠિરને પાઠ ભણાવવા નક્કી કર્યું.

ભીમે એક સરઘસ કાઢ્યું અને એ ઢોલ વગાડવા લાગ્યો. લોકો એને પુછવા લાગ્યા કે શું બાબત છે ત્યારે એ બધાને કહેવા લાગ્યો કે એના મોટા ભાઈ યુધિષ્ઠિરે સમય પર કાબુ મેળવી લીધો છે! આથી એ એની ઉજવણી કરે છે. લોકોને સમજ ન પડી એટલે એમણે ભીમને વિગતવાર સમજાવવા કહ્યું. ભીમે કહ્યું કે મનુષ્યને હમણા બીજી જ ક્ષણે શું બનવાનું છે એની પણ ખબર નથી હોતી. આપણને એ પણ ખબર નથી કે આવતી કાલે આપણે આ દુનિયામાં હોઈશું કે નહિ! સમય પર આપણો કોઈ જ કાબુ નથી હોતો. પરંતુ મારા મોટા ભાઈ યુધિષ્ઠિરે સમય પર કાબુ મેળવી લીધો છે. એમને ખબર છે કે તેઓ આવતી કાલે જીવિત જ હશે. એટલે જ એમણે આ ગરીબ માણસને આવતી કાલે મળવા બોલાવ્યો છે.

યુધિષ્ઠિરે આ વાત જાણી ત્યારે એમને પોતાની ભૂલ સમજાઈ ગઈ. એમણે તરત જ પેલા ગરીબ માણસને બોલાવીને એને જોઈતી ચીજ વસ્તુઓ આપી.

આમ ભીમે એના શાણા ભાઈ યુધિષ્ઠિરને એક ખુબ જ અગત્યનો પાઠ ભણાવ્યો કે કોઈ રાજાએ ક્યારેય કોઈ કામ - ખાસ તો કોઈ ગરીબ નાગરિકને મદદ કરવાનું કામ આવતી કાલ પર ન છોડવું જોઈએ.

દ્રૌપદીનું અક્ષયપાત્ર

પાંડવોની પત્ની દ્રૌપદીને સૂર્ય ભગવાને એક અક્ષયપાત્ર આપ્યું હતું. પાંડવોને કૌરવો દ્વારા ૧૨ વર્ષનો દેશવટો મળ્યો હતો. આ દેશવટા દરમ્યાન પાંડવો આખા દેશમાં પરિભ્રમણ કરતા હતા. તેઓ જયાં પણ પડાવ કરતા હતા ત્યાં અનેક લોકો અને સાધુ સંતો એમને મળવા આવતા હતા. આટલા બધા લોકોને ભોજન કરાવવામાં મુશ્કેલી પડતી હોવાથી દ્રૌપદીએ સૂર્ય ભગવાનને પ્રાર્થના કરી અને એમણે એને એક અક્ષયપાત્ર આપ્યું. દ્રૌપદી પોતે જયાં સુધી ભોજન ન લે ત્યાં સુધી આ અક્ષયપાત્ર આખો દિવસ ભોજન આપતું. પાંડવોની પટરાણી દ્રૌપદી ભોજન કરી લે એ પછી એ દિવસનું ભોજન અક્ષયપાત્ર નહોતું આપતું.

કૌરવોને પાંડવોની સતત ઈર્ષ્યા થયા કરતી અને તેઓ પાંડવોને હેરાન કરવાની એક પણ તક છોડતા નહોતા.

પાંડવોને હેરાન કરવાના ઈરાદાથી દુર્યોધને દુર્વાસા મુનિને એમની પાસે મોકલ્યા. એણે દુર્વાસાને કહ્યું કે તેઓ ગમે તેટલા લોકોને લઈને પાંડવો પાસે જશે તો પણ એમને ભોજન કરાવવામાં કોઈ તકલીફ નહીં પડે. પાંડવો પાસે એક અક્ષયપાત્ર છે જે એમને દ્વારે આવતા સાધુ સંતોને અખૂટ ભોજન પૂરું પાડે છે.

દુર્વાસા મુનિ મોટી સંખ્યામાં શિષ્યોને લઈને પાંડવો પાસે ગયા. એમણે કહ્યું કે તેઓ ભૂખ્યા છે તેથી બધા માટે ભોજન તૈયાર કરે. એમણે કહ્યું કે તેઓ પહેલાં નદીએ સ્નાન કરવા જશે અને પાછા ફરીને બધા શિષ્યો સાથે ભોજન લેશે.

દ્રૌપદીએ તો તે દિવસનું ભોજન લઈને અક્ષયપાત્ર સાફ કરી નાખ્યું હતું એટલે પાંડવો તો મોટી મુશ્કેલીમાં મુકાઇ ગયા. જો ભોજન ન મળે તો તીવ્ર ક્રોધ માટે જાણીતા દુર્વાસા એમને શ્રાપ આપી દે. પાંડવો સમજી ગયા કે એમને હેરાન કરવા માટે દુર્યોધનનું જ આ અડપલું છે. હંમેશની જેમ દ્રૌપદીએ ભગવાન શ્રીકૃષ્ણની અંત:કરણથી પ્રાર્થના કરી.

શ્રીકૃષ્ણ સાક્ષાત પ્રગટ થયા! શ્રીકૃષ્ણએ દ્રૌપદી પાસે કાંઇક ખાવાનું માંગ્યું. હવે કાંઈ જ ખાવાનું બચ્યું ન હોય ત્યારે એ શ્રીકૃષ્ણને શું આપે? શ્રીકૃષ્ણએ દ્રૌપદીને કહ્યું કે અક્ષયપાત્રમાં અનાજનો એકાદ દાણો પણ હોય તો જોઈ જુએ. દ્રૌપદીને અનાજનો એક દાણો મળ્યો તે એણે શ્રીકૃષ્ણને આપ્યો. ભગવાને એની પાસેથી એ દાણો લઈને ખાધો.

અહીં શ્રીકૃષ્ણએ અનાજનો દાણો ખાધો કે તરત જ નદીએ સ્નાન કરતા દુર્વાસાને પેટ ભરાઈ ગયું હોય એવી તૃપ્તિ થઇ ગઈ! એમને લાગ્યું કે એ ભોજનનો એક કોળિયો પણ નહીં ખાઈ શકે. આથી તેઓ દ્રૌપદી પાસે ભોજન લેવા ન ગયા.

આમ, હંમેશની જેમ શ્રીકૃષ્ણ દ્રૌપદીની મદદે આવ્યા. જેઓ ભગવાનને સમર્પિત હોય છે એમની મદદ ભગવાન કરતા જ હોય છે.

શ્રીકૃષ્ણ બ્રહ્મચારી

એક દિવસ શ્રીકૃષ્ણએ એમની પત્ની રુકમિણીને જણાવ્યું કે દુર્વાસા મુનિ નદીના સામેના કિનારે આવ્યા છે. એમણે મુનિને પ્રસન્ન કરવા માટે ઉત્તમ પ્રકારનું ભોજન તૈયાર કરવા કહ્યું. રુકમિણી ભોજન તૈયાર કરીને નદીએ ગયાં પણ ત્યાં નદી પાર કરાવવા કોઈ નાવ કે નાવિક નહોતા.

રુકમિણીએ શ્રીકૃષ્ણની મદદ માંગી. શ્રીકૃષ્ણએ રુકમિણીને કહ્યું કે નદીને જઈને કહો, "નિત્ય બ્રહ્મચારી કૃષ્ણએ રસ્તો કરી આપવા કહ્યું છે". રુકમિણીને ખુબ જ નવાઈ લાગી કે શ્રીકૃષ્ણ તો પરણેલા છે અને કુટુંબ વાળા છે તો તેઓ નિત્ય બ્રહ્મચારી કેવી રીતે કહેવાય? છતાંય એમણે નદીને જઈને શ્રીકૃષ્ણએ કહ્યા મુજબ કહ્યું. નદીએ તરત જ રસ્તો કરી આપ્યો.

રુકમિણી દુર્વાસા મુનિ પાસે ગયાં અને એમને ભોજન કરાવ્યું. મુનિએ પ્રસન્ન થઈને એમને આશીર્વાદ આપ્યા. રુકમિણીએ પાછા ફરતી વખતે નદી પાર કરવા માટે દુર્વાસાની મદદ માંગી. દુર્વાસાએ એમને કહ્યું કે નદીને જઈને કહો, "નિત્ય ઉપવાસી દુર્વાસાએ રસ્તો કરી આપવા કહ્યું છે”. રુકમિણીને ખુબ જ નવાઈ લાગી કે હજી હમણાં જ મુનિએ આટલું ભોજન કર્યું છે છતાં પોતાને નિત્ય ઉપવાસી કેમ કહે છે?

એમણે મુનિને કાંઈ જ પૂછ્યું નહીં અને એમના કહ્યા મુજબ નદીને કહ્યું. નદીએ તરત જ રસ્તો કરી આપ્યો. રુકમિણીને ઘણી જ જીજ્ઞાસા થઇ. નદી પાર કરીને શ્રીકૃષ્ણ પાસે પહોંચીને રુકમિણીએ એમને પૂછ્યું, "તમે પોતે પરણેલા અને કુટુંબ વાળા છો છતાં પોતાને નિત્ય બ્રહ્મચારી કહો છો. દુર્વાસા મુનિ ભરપેટ ભોજન કર્યા પછી પોતાને નિત્ય ઉપવાસી કહે છે. નદીએ આ બંને વાત સ્વીકારીને મને રસ્તો પણ કરી આપ્યો. મને તો કાંઈ સમજાતું નથી".

શ્રીકૃષ્ણ હસી પડ્યા. એમણે રુકમિણીને કહ્યું, "અમે બંને આત્મજ્ઞાની છીએ. અમે કોઈ પણ કાર્ય કરીએ ત્યારે જાણીએ છીએ કે એ કાર્ય તો શરીર કરે છે. આત્મા તો સદા અનાસક્ત છે - આત્મા કોઈ કાર્યથી બંધાતો નથી. કોઈ પણ કાર્ય કરતી વખતે દુર્વાસા અને હું સાવ જ અનાસક્ત હોઈએ છીએ. અમે મનથી ક્યારેય એ કાર્ય સાથે બંધાતા નથી. એટલે જ હું નિત્ય બ્રહ્મચારી છું અને દુર્વાસા નિત્ય ઉપવાસી છે".

આપણે જો આ મહાન સત્ય સમજી શકીએ તો આપણે સુખી અને સંતોષી જીવન જીવી શકીએ.

શ્રીકૃષ્ણનો ક્રોધ ઉપર વિજય

શ્રીકૃષ્ણ એવા અનેક વિશિષ્ઠ લક્ષણો ધરાવતા હતા જેનાથી તેઓ સામાન્ય માણસ કરતાં જુદા તરી આવતા અને એટલે જ તેઓ ભગવાનના અવતાર ગણાય છે. આપણે સૌ જાણીએ છીએ કે આપણે અત્યંત વિષમ પરિસ્થિતિમાં ગુસ્સા પર કાબુ નથી કરી શકતા. સંતો માટે પણ આ ઘણું વિકટ છે. ભગવાન શ્રીકૃષ્ણએ ક્રોધ ઉપર વિજય મેળવી લીધો હતો.

એક દિવસ દુર્વાસા મુનિ શ્રીકૃષ્ણના મહેલમાં આવ્યા. દુર્વાસા એમના તીવ્ર ક્રોધ માટે જાણીતા છે. તેઓ એમની અપેક્ષાઓ પૂરી ન કરે તેને શ્રાપ આપી દેતા. શ્રીકૃષ્ણ અને એમની પત્ની રુકમિણીએ એમને પ્રસન્ન કરવા બનતું બધું જ કર્યું.

દુર્વાસા શ્રીકૃષ્ણનો ક્રોધ ઉપર કેવો કાબુ છે તેની કસોટી કરવા માંગતા હતા એટલે એમણે શ્રીકૃષ્ણનું અપમાન કરવા માંડ્યું. એમણે શ્રીકૃષ્ણને આખા શરીર પર દહીં લગાવવા કહ્યું. મહાભારત યુગના એક શક્તિશાળી નેતા સાથે આવું કરવાની કોઈ હિંમત કરી શકે? પરંતુ શ્રીકૃષ્ણ શાંત રહ્યા અને એમના આખા શરીર પર દહીં લગાવ્યું!

હવે દુર્વાસાએ શ્રીકૃષ્ણને કહ્યું કે મને રથમાં બેસાડો અને રુકમિણી પાસે રથ ખેંચાવો! શ્રીકૃષ્ણની પ્રાણ પ્રિય પત્ની રુકમિણી માટે તો આ ઘણું જ અસહ્ય હતું. છતાં શ્રીકૃષ્ણએ રુકમિણી પાસે અશ્વની માફક રથ ખેંચાવ્યો! દુર્વાસાએ જોયું કે તેઓ હજી સુધી શ્રીકૃષ્ણને ઉશ્કેરી શક્યા નથી એટલે એમણે રુકમિણીને ચાબુક ફટકારવા માંડી! આ તો ઘણું જ ઘાતકી હતું છતાં શ્રીકૃષ્ણ એક શબ્દ પણ ન બોલ્યા.

નાજુક રુકમિણીથી આ સહન ન થતાં તે દુર્વાસાના રથ સાથે જમીન પર ફસડાઈ પડ્યાં. દુર્વાસા એકદમ ગુસ્સે થઈને ચાલવા માંડ્યા. શ્રીકૃષ્ણ એમના તરફ દોડી ગયા અને એમના પગમાં પડી ગયા. શ્રીકૃષ્ણએ મુનિને આજીજી કરી કે અમે તમારી બરાબર સેવા નથી કરી શક્યાં તો અમને માફ કરી દો. આ જોઇને દુર્વાસાને ખાતરી થઇ ગઈ કે શ્રીકૃષ્ણએ ખરેખર ક્રોધ ઉપર સંપૂર્ણ કાબુ મેળવી લીધો છે.

દુર્વાસાએ શ્રીકૃષ્ણને પકડીને ઉભા કર્યા અને કહ્યું, "કૃષ્ણ, તમે તો સ્વભાવથી જ ક્રોધને જીતી લીધો છે. મેં તમારી અને રુકમિણી સાથે જે કાંઈ કર્યું તે માટે હું દિલગીર છું. હું તો તમારી કસોટી કરતો હતો. હું તમને વરદાન આપું છું કે તમારા શરીરના જે જે ભાગ પર તમે દહીં લગાવ્યું છે તે વજ્રના થઇ જશે. કોઈ પણ શસ્ત્ર એને ઈજા નહીં કરી શકે".

શ્રીકૃષ્ણએ આખા શરીર પર દહીં લગાવ્યું હતું એટલે એમનું આખું શરીર વજ્રનું થઇ ગયું. માત્ર પગની પાની પર જ દહીં નહોતું લગાવ્યું એટલે ફક્ત પાની જ વજ્ર જેવી ન બની. શ્રીકૃષ્ણના અંતકાળે પેલા પારઘીએ એમની પર તીર છોડ્યું ત્યારે એ તીર એમના અંગુઠાને વીંધીને છાતીમાં વાગ્યું!

શ્રીકૃષ્ણની જીવદયા

શ્રીકૃષ્ણ એવા અનેક વિશિષ્ઠ લક્ષણો ધરાવતા હતા જેનાથી તેઓ સામાન્ય માણસ કરતાં જુદા તરી આવતા અને એટલે જ તેઓ ભગવાનના અવતાર ગણાય છે. તેઓ મહાભારત યુગના યુગપુરુષ ગણાતા. એમના સંપર્કમાં આવતા દરેકની - મનુષ્ય કે કોઈ પણ જીવની તેઓ કાળજી લેતા.

કુરુક્ષેત્રના પ્રખ્યાત યુદ્ધમાં એમણે એક યોદ્ધા તરીકે ભાગ નહોતો લીધો. તેઓ અર્જુનના સારથી બન્યા હતા. દરરોજ ભીષણ યુદ્ધની સમાપ્તિ બાદ તેઓ ઘોડાઓની સાર સંભાળ લેતા. તેઓ સ્વયં એમના ઘા સાફ કરતા, એમને સ્નાન કરાવતા અને ખવડાવતા. તેઓ બીજા કોઈને પણ આ કાર્ય કરવા હુકમ કરી શક્યા હોત પરંતુ તેઓ સ્વયં પ્રાણીઓની કાળજી લેતા.

એક દિવસ એક ટીટોડીએ કુરુક્ષેત્રના રણમેદાન નજીક એનો માળો બનાવ્યો. માનવીઓ વચ્ચે ચાલતા આ ભીષણ યુદ્ધથી આ બિચારું નિર્દોષ પક્ષી તો સાવ જ અજાણ હતું. સૂર્યોદય બાદ તે દિવસના યુદ્ધનો આરંભ થતાં જ શ્રીકૃષ્ણએ આ જોયું. એમણે ટીટોડીના માળાનું રક્ષણ કરવા એક મોટો ઘંટ એના ઉપર મૂકી દીધો.

નિર્દોષ પક્ષી એનાં બચ્ચાંની ચિંતા કરતું કલ્પાંત કરતું હતું. પરંતુ તેઓ તો શ્રીકૃષ્ણએ મુકેલા ઘંટ નીચે સલામત હતા. યુદ્ધ સમાપ્ત થતાં શ્રીકૃષ્ણએ ઘંટ ઉપાડી લીધો અને ટીટોડીને એનો માળો સલામત મળી ગયો.

આવા ભીષણ યુદ્ધ મધ્યે પણ ભગવાન જો આટલા નાના જીવની આટલી બધી કાળજી લેતા હોય તો આપણે તો નિશ્ચિંત રહેવું જ જોઈએ કે એ ભગવાન આપણી કાળજી લેતા જ હોય!

શ્રીકૃષ્ણ - સાક્ષાત ભગવાન!

શ્રીકૃષ્ણ એવા અનેક વિશિષ્ઠ લક્ષણો ધરાવતા હતા જેનાથી તેઓ સામાન્ય માણસ કરતાં જુદા તરી આવતા અને એટલે જ તેઓ ભગવાનના અવતાર ગણાય છે. પરંતુ તેઓ જાહેરમાં ભાગ્યે જ આવું કશું બોલ્યા હતા.

કુરુક્ષેત્રના યુદ્ધમાં કૌરવોનો પરાજય થયો અને બધા જ કૌરવો માર્યા ગયા. ભીષ્મ, દ્રોણ, કર્ણ અને કૌરવ પક્ષે રહેલા બીજા અનેક મહાન યોધ્ધાઓ પણ માર્યા ગયા. પાંચ પાંડવો જીવિત રહ્યા હતા પણ એમના પુત્રો માર્યા ગયા હતા. અર્જુનનો પરાક્રમી પુત્ર અભિમન્યુ પણ મૃત્યુ પામ્યો હતો. આથી પાંડવોના વંશમાં કોઈ જ હયાત નહોતું રહ્યું. અભિમન્યુની પત્ની ઉત્તરા ત્યારે ગર્ભવતી હોવાથી એના ગર્ભમાં રહેલું બાળક જ પાંડવોના વંશની એક માત્ર આશા હતી.

ગુરુ દ્રોણના પુત્ર અશ્વસ્થામાએ ઉત્તરાના ગર્ભમાં રહેલ બાળકને મારી નાંખીને પાંડવોના વંશનો નાશ કરવાનો નિર્ધાર કર્યો. એણે સંહારક શસ્ત્ર બ્રહ્માસ્ત્રનો ઉપયોગ કરીને ઉત્તરાના ગર્ભમાંના બાળકને મારી નાંખ્યો. ઉત્તરા ચોધાર આંસુએ રડતી હતી અને પાંડવો પણ ઘણા ગમગીન થઇ ગયા કારણકે એમનો એક માત્ર વારસ પણ ન રહ્યો.

આ સમયે ભગવાન શ્રીકૃષ્ણએ ઉત્તરાના ગર્ભમાંના બાળકને જીવિત કરવા એમની શક્તિનો ઉપયોગ કર્યો. એમણે દર્ભની એક સળી લઈને પ્રાર્થના કરી, "જો મેં હંમેશાં સત્યનું આચરણ જ કર્યું હોય અને ક્યારેય કોઈ પાપ ન કર્યું હોય તો ઉત્તરાના ગર્ભમાં રહેલ બાળક જીવિત થાય!"

અને આ સાથે જ ઉત્તરાના ગર્ભમાંનું બાળક જીવિત થઇ ગયું! અહીં શ્રીકૃષ્ણએ જાહેરમાં એમની શક્તિ અને વિશિષ્ઠ ગુણો પ્રગટ કર્યા. સામાન્ય રીતે આપણને એવું લાગે કે શ્રીકૃષ્ણએ તો યુદ્ધમાં પાંડવોના વિજય માટે અનેક યુક્તિઓ અજમાવી હતી તો તેઓ શી રીતે એવું કહી શકે કે એમણે હંમેશાં સત્યનું આચરણ જ કર્યું હતું અને ક્યારેય કોઈ પાપ નહોતું કર્યું? પરંતુ હકીકત એ છે કે ભગવાન શ્રીકૃષ્ણએ હંમેશાં સત્ય - ધર્મને જ સાથ આપ્યો હતો અને તેઓ માત્ર અધર્મ - અસત્યની જ વિરુદ્ધ હતા. આથી જ તેઓ વિશ્વાસપૂર્વક કહી શક્યા કે એમણે ક્યારેય કોઈ પાપ નથી કર્યું.

ઉત્તરાએ જે બાળકને જન્મ આપ્યો એ રાજા પરીક્ષિત બન્યા અને પાંડવો બાદ એમણે હસ્તિનાપુરમાં રાજ કર્યું.

કુંતીએ કાંટાળી જીન્દગીનું વરદાન માંગ્યું

પાંડવોના માતા કુંતી એ ભગવાન શ્રીકૃષ્ણના ફોઈ થાય. તેઓ શ્રીકૃષ્ણના પિતા વાસુદેવના બહેન હતા. કુંતીએ એમની જીન્દગીમાં ભાગ્યે જ સુખના દિવસો જોયા હતા. એમણે ઘણી યુવાન વયમાં જ એમના પતિ પાંડુને ગુમાવ્યા હતા. એમના પુત્રો પાંડવો સાથે એમણે અનેક વર્ષો વનવાસમાં વિતાવ્યા હતા.

દેખીતી રીતે જ શ્રીકૃષ્ણને એમના ફોઈ કુંતી માટે ઘણું દુ:ખ થતું. કારણકે તેઓ એમના સ્વજનો માટે કાંઈ પણ કરવા સમર્થ હતા તેમ છતાં એમના જ ફોઈને જીવનમાં અનેક મુશ્કેલીઓનો સામનો કરવો પડતો. એક દિવસ એમણે ફોઈ કુંતીને કોઈ વરદાન માંગવા કહ્યું.

કુંતીએ શ્રીકૃષ્ણને કહ્યું, "કેશવ, મને જો સુખની જીન્દગી મળી જશે તો કદાચ હું સતત તમારું સ્મરણ ન કરું. જો તમે મને વરદાન આપવા માંગતા હો તો કંટક ભરી જીન્દગી આપો જેથી મુશ્કેલીઓ વચ્ચે હું હર પળ તમારું જ સ્મરણ કરતી રહું".

સામાન્ય રીતે આપણે આપણા સુખના દિવસોમાં ભગવાનને યાદ નથી કરતા હોતા. માત્ર મુશ્કેલીઓ આવે ત્યારે જ આપણે ભગવાનને યાદ કરીએ છીએ. કુંતી એમની જીન્દગીની એક પણ પળ શ્રીકૃષ્ણના સ્મરણ વિના કાઢવા નહોતા માંગતા એટલે જ એમણે મુશ્કેલીઓ વાળી જીન્દગીનું વરદાન માંગ્યું.

છે સમય બળવાન નહીં મનુષ્ય બળવાન

ભગવાન શ્રીકૃષ્ણના આશીર્વાદથી પાંડવોએ કુરુક્ષેત્રનું યુદ્ધ જીતી લીધું. અર્જુન આ યુદ્ધનો શૂરવીર હતો. એણે એના ગાંડીવ ધનુષ થકી અનેક શસ્ત્રોનો ઉપયોગ કર્યો. અર્જુન અને એનું ગાંડીવ ધનુષ અજેય ગણાતા.

પાંડવોએ વર્ષો સુધી હસ્તિનાપુરમાં રાજ કર્યું. જયારે શ્રીકૃષ્ણના કુટુંબીજનો યાદવો અંદરો અંદરની લડાઈમાં માર્યા ગયા ત્યારે શ્રીકૃષ્ણને ખ્યાલ આવી ગયો કે હવે એમનો અંતકાળ નજીક છે. તેઓ એ પણ જાણતા હતા કે એમની દ્વારિકા સમુદ્રમાં ડૂબી જશે. આથી એમણે અર્જુનને સંદેશો મોકલ્યો કે તે દ્વારિકા આવીને બાળકો, સ્ત્રીઓ અને વૃધ્ધોને એની સાથે હસ્તિનાપુર લઇ જાય.

અર્જુન દ્વારિકા આવીને બાળકો, સ્ત્રીઓ અને વૃધ્ધોને એની સાથે લઇ ગયો. તેઓ ગાઢ જંગલમાંથી પસાર થતા હતા (અત્યારના સમયનું મધ્ય પ્રદેશ). આભીર નામની આદિવાસી જાતી એ જંગલમાં રાજ કરતી હતી. એમણે અર્જુનને રોક્યો અને તેઓ દ્વારિકાના લોકોને લુંટવા લાગ્યા.અર્જુને તેમનો સામનો કર્યો. અર્જુન અને આભીરો વચ્ચે લડાઈ થઇ.

કુરુક્ષેત્ર યુધ્ધના પરાક્રમી અર્જુને એના ગાંડીવ ધનુષનો ઉપયોગ કર્યો પણ વ્યર્થ! એ આભીરોને હરાવી ન શક્યો! દ્વારિકાના લોકો અર્જુનની નજર સામે જ લુંટાયા છતાં અર્જુન કાંઈ ન કરી શક્યો! કેટલીક સ્ત્રીઓ અને બાળકો તો આભીરો સાથે રહેવા જતા રહ્યા. અર્જુન શ્રીકૃષ્ણને આપેલું વચન પાળી ન શક્યો અને એમના કુટુંબીઓને સહી સલામત હસ્તિનાપુર ન લઇ જઈ શક્યો.

આ કુરુક્ષેત્રનો શૂરવીર અર્જુન જ હતો. એણે એના શક્તિશાળી ગાંડીવ ધનુષનો જ ઉપયોગ કર્યો હતો. તે બંને અજેય હતા. માત્ર કુરુક્ષેત્રનું યુદ્ધ જ નહીં પરંતુ અર્જુને એના ગાંડીવ થકી અનેક યુધ્ધો જીત્યા હતા. છતાંય તે તેનાથી ઘણા જ નબળા પ્રતિસ્પર્ધી સામે હારી ગયો. આવું કેમ? કદાચ આ વખતે એની સાથે ભગવાન શ્રીકૃષ્ણ નહોતા! સમય એની તરફેણમાં નહોતો! આથી જ કહેવાય છે કે, "છે સમય બળવાન નહીં મનુષ્ય બળવાન!"

ભીમ બકાસુરની લડાઈ

પાંડવોએ કૌરવોથી છુપાઈને ૧૨ વર્ષ સુધી જંગલમાં રહેવું પડ્યું હતું. એક વખત તેઓ વેશપલટો કરીને બ્રાહ્મણનો વેશ લઈને એકચક્ર નામના નગરમાં ગયા. ત્યાં એમણે એક બ્રાહ્મણના ઘરમાં આશરો લીધો. તેઓ દિવસ દરમ્યાન શાસ્ત્રનો અભ્યાસ કરતા અને સુર્યાસ્ત બાદ ભિક્ષા માટે જતા જેથી કોઈ એમને ઓળખી ન લે.

એક દિવસ પાંડવોના માતા કુંતીએ જોયું કે એમના યજમાનનું કુટુંબ બહુ જ દુ:ખી હતું. તેઓ રડતા પણ હતા. કુંતીએ એમને પૂછ્યું કે તેઓ શાથી આટલા પરેશાન છે? યજમાને કહ્યું, "જંગલમાં બકાસુર નામનો એક રાક્ષસ રહે છે. એને દરરોજ એક માણસ, બે પાડા અને ઘણું બધું ખાવાનું જોઈએ છે. એકચક્રના દરેક કુટુંબે વારાફરતી એક માણસને બકાસુરને ખાવા મોકલવો પડે છે. આવતીકાલે અમારો વારો છે. જો અમે અમારા એકમાત્ર દીકરાને મોકલીશું તો અમે તેને ગુમાવી દઈશું". આમ કહીને બ્રાહ્મણ અને એની પત્ની ચોધાર આંસુએ રડવા લાગ્યા.

કુંતીએ એમને કહ્યું, "કોઈ ચિંતા ન કરો. તમારા દીકરાને બદલે મારો પુત્ર જશે". યજમાને કહ્યું કે અતિથીને બકાસુર પાસે જીવતા ખાઈ જવા મોકલવા એ તો બહુ મોટું પાપ થાય. પરંતુ કુંતીએ એમને કહ્યું કે કશું નહીં થાય કારણકે એનો પુત્ર તો ઘણો જ બળવાન છે. ભીમે જયારે આ જાણ્યું ત્યારે એ તો ખુશીથી ઝુમી ઉઠ્યો કારણકે કેટલાય સમયથી એણે કોઈ રાક્ષસ સાથે લડાઈ નહોતી કરી. ઉપરાંત એ વાત જાણીને તે અત્યંત ખુશ થઇ ગયો કે એને ખુબ જ ખાવાનું પણ મળવાનું છે!

બીજે દિવસે ભીમ એક ગાડું ભરીને ખાવાનું લઈને જંગલમાં ગયો. તે ઘણો ભૂખ્યો થયો હતો એટલે એણે ખાવાનું શરુ કરી દીધું. જાત જાતની અને ભાત ભાતની વાનગીઓ હતી એટલે ભીમ તો બે હાથથી ખાવા લાગ્યો! એણે લાડુ, મીઠાઈઓ, રોટલી, શાક, કઢી, ભાત વિ. ખાધું. ઘર છોડ્યા પછી ઘણા સમય બાદ આટલું ખાવાનું મળતું હતું એટલે એ તો બધી જ વાનગીઓ લિજજતથી ખાતો હતો.

બકાસુર ઉંઘતો હતો પણ ખોરાકની સુગંધથી જાગી ગયો. એણે જોયું કે એક માણસ આનંદથી બધું ખાવાનું ખાય છે. આથી તે એકદમ ગુસ્સે થઇ ગયો. એણે રાડ પાડી કહ્યું, "એ માણસ! કોણ છે તું? હું તને ખાઈ જાઉં એ પહેલાં તું મારું ખાવાનું ખાઈ જાય છે?" ભીમે તો એની સામે જોયું પણ નહીં અને ખાવાનું ચાલુ જ રાખ્યું. આથી બકાસુર વધારે ગુસ્સે થઈને ભીમ તરફ ધસ્યો. ભીમે ગરમ કઢીની બાલદી બકાસુર પર ફેંકી. તે દાઝી ગયો પણ તેના શરીર પરથી કઢી ચાટવા લાગ્યો. ભીમ લાડુ મારવા લાગ્યો. બકાસુર લાડુ ભેગા કરીને ખાવા લાગ્યો. ભીમે બકાસુરના માથા પર શાક અને ભાત ફેંક્યા. બકાસુર એના લાંબા વાળમાંથી શાક-ભાત કાઢીને ખાવા લાગ્યો. ભીમને, બકાસુરને ચીડવવાની મજા આવતી હતી.

હવે ભીમે ધરાઈને ખાઈ લીધું હતું એટલે એણે ગંભીરતાથી લડવાનું નક્કી કર્યું. એણે બળપૂર્વક બકાસુરને એક મુક્કો માર્યો. બકાસુર દુર સુધી ફંગોળાઈને એક ઝાડ પર પડ્યો. એ ઝાડ ઉખેડીને ભીમ તરફ દોડ્યો. પરંતુ ભીમે ફક્ત એક હાથથી જ એને રોકી લીધો અને જોરથી લાત મારી. પછી ભીમે ઝાડ ઉખેડીને એને જોરથી ફટકાર્યું. આમ બંને વચ્ચે જોરદાર લડાઈ જામી. બકાસુરે ક્યારેય આવા બળવાન માણસ સાથે લડાઈ નહોતી કરી એટલે એ તો સાવ ઢીલો પડી ગયો પરંતુ ભીમ તો જરાય થાક્યો નહોતો. છેવટે ભીમે આ લડાઈ પૂરી કરવા નક્કી કર્યું. ભીમે ઢીંગલાની જેમ બકાસુરને હવામાં ઉંચે ફંગોળ્યો. બકાસુર જમીન પર પડ્યો ત્યારે એના શરીરના બધા જ હાડકાં ભાંગીને ભુક્કો થઇ ગયા હતા. ભીમે જોરથી ગર્જના કરી. આ સાથે જ બીજા બધા રાક્ષસો જંગલ છોડીને ભાગી ગયા.

હવે એકચક્ર નગર બકાસુરના ત્રાસમાંથી મુક્ત થયું. લોકોએ એમને મળેલી મુક્તિની ઉજવણી કરી અને ભીમ એમનો માનીતો બની ગયો. લોકો પાંડવોને પોતાના ઘરે ભોજન લેવા આમંત્રણ આપવા લાગ્યા. પાંડવો તો કૌરવોથી છુપાઈને વનવાસ ભોગવી રહ્યા હતા એટલે હવે એમના માટે ત્યાં રહેવું સલામત નહોતું કારણકે કૌરવોને શક જાય કે આટલા બહાદુર બ્રાહ્મણો કદાચ પાંડવો જ હોઈ શકે. આથી તેઓ લોકોની રજા લઈને પાછા પરિભ્રમણ કરવા લાગ્યા.

ભીમની બકાસુર સાથેની લડાઈની આ મજાકભરી વાર્તામાંથી પણ આપણને કાંઇક શીખવા મળે છે. ભારતમાં આપણે કહેતા હોઈએ છીએ કે, "અતિથી દેવો ભવ" - "અતિથી આપણા માટે ભગવાન જેવા છે". આથી બ્રાહ્મણ કુટુંબ મુશ્કેલીમાં હતું છતાં એમણે પાંડવોને આશરો આપ્યો કારણકે એ તેમની ફરજ થઇ. પાંડવો ક્ષત્રિય યોદ્ધા હતા. એમની ફરજ અન્યનું રક્ષણ કરવાની હતી એટલે એમના માટે ઓળખાઈ જવાનું જોખમ હતું છતાં એમણે એમના યજમાનને અને એકચક્રના લોકોને બચાવવાની એમની ફરજનું પાલન કર્યું. દરેકે પોતાની ફરજનું નિષ્ઠાપૂર્વક પાલન કરવું જોઈએ.

હનુમાનજીએ ભીમનો અહંકાર દુર કર્યો

આપણા પુરાણા ગ્રંથોમાં જણાવ્યા મુજબ હનુમાનજી વાયુપુત્ર હતા.ભીમ પણ વાયુપુત્ર હતો. આથી હનુમાનજી એ ભીમના મોટા ભાઈ થયા.

અમુક સમય માટે ભીમને એના પ્રચંડ બળનું અભિમાન થવા લાગ્યું. હનુમાનજીએ એમના નાના ભાઈ ભીમને પાઠ ભણાવવાનું નક્કી કર્યું. હનુમાનજી એક ઘરડા વાનરનું રૂપ લઈને ભીમ પસાર થતો હતો એ માર્ગ પર બેસી ગયા. ભીમે આ ઘરડા વાનરને એના માર્ગ વચ્ચે બેઠેલો જોયો એટલે એણે બુમો પાડીને એને હટી જવા કહ્યું.

ઘરડા વાનરે તસ્દી સુધ્ધાં ન લીધી એટલે ભીમ ગુસ્સે થઇ ગયો. એણે વાનરને ધમકી આપી કે તે હટી જાય નહીંતર એ લાત મારશે. ઘરડા વાનરે એને હટાવી જોવા ભીમને પડકાર ફેંક્યો. ભીમ વાનરને પૂંછડી પકડીને ફંગોળી દેવા એના તરફ ધસ્યો. પરંતુ...એ તેની પૂંછડી ઉંચી પણ ન કરી શક્યો! ભીમને આઘાત સાથે આશ્ચર્ય થયું પણ એણે વાનરની પૂંછડી ઉંચી કરવા એની પૂરી તાકાત લગાવી દીધી. તે તસુભાર પણ ઉંચી ન કરી શક્યો!

હવે ભીમને ખ્યાલ આવી ગયો કે આ કોઈ સાધારણ વાનર નથી. તો પછી આ જગતમાં એના પોતાના કરતાં વધારે શક્તિશાળી કોણ હોઈ શકે? ભીમ તરત જ ઓળખી ગયો કે આ બીજું કોઈ નહીં પણ એના મોટા ભાઈ હનુમાનજી જ હોય. એણે પોતાના મોટા ભાઈનું અપમાન કર્યું હતું એટલે એને શરમ આવી ગઈ. એણે હનુમાનજીને વિનંતી કરી કે પોતાને માફ કરી દે.

હનુમાનજીએ ભીમને ક્ષમા આપી અને આવો અહંકાર દુર કરવા સલાહ આપી. એમણે ભીમને નમ્ર અને વિવેકી બનવા કહ્યું.

અભિમન્યુનો મૃત્યુ બાદ પોપટ તરીકે જન્મ થયો

કુરુક્ષેત્રના યુદ્ધમાં અર્જુનનો વીર પુત્ર અભિમન્યુ શક્તિશાળી યોદ્ધાઓ સામે એકલો લડ્યો અને એક પરાક્રમી યોદ્ધાની વીરગતિ પામ્યો. અર્જુન માટે તો આ કઠોર ઘા હતો. અર્જુન ચોધાર આંસુએ રડતો હતો.

ભગવાન શ્રીકૃષ્ણએ એને ઉપદેશ આપ્યો પણ વ્યર્થ. અર્જુન એ સ્વીકારવા જ તૈયાર નહોતો કે એનો પુત્ર હવે હયાત નથી. આથી શ્રીકૃષ્ણએ એને કહ્યું કે અભિમન્યુ હજી એની નજીકમાં જ છે. એનો આત્મા એક પોપટના શરીરમાં પ્રવેશ્યો છે. આ જાણીને અર્જુન પોપટ તરફ દોડ્યો.

અર્જુન જોરથી રડતાં રડતાં બોલ્યો, "મારા પુત્ર! મારા પુત્ર!"

પોપટ બોલ્યો, "કોણ પુત્ર અને કોણ બાપ? આગલા જન્મમાં હું તારો બાપ હતો અને તું મારો પુત્ર હતો. છેલ્લા જન્મમાં તું મારો બાપ હતો અને હું તારો પુત્ર હતો".

હવે અર્જુનને સમજાયું કે કોઈએ મૃત્યુ પામેલાઓ માટે રડવું ન જોઈએ કારણકે પિતા-પુત્ર જેવા સંબંધો તો માત્ર દેહના જ હોય છે. આત્મા તો અમર છે અને કદી મરતો નથી. આપણે જેમ કપડાં બદલીએ છીએ એમ આત્મા શરીર બદલે છે.

લોમાસા બિલાડો અને પલિત ઉંદર

પલિત નામનો એક ઉંદર એક વિશાળ વડમાં દર બાંધીને રહેતો હતો. વડની એક ડાળ પર લોમાસા નામનો એક બિલાડો પણ રહેતો હતો. એ ઝાડ ઉપર આવતા પક્ષીઓ ખાઈને જીવતો હતો.

નજીકમાં એક શિકારી પણ રહેતો હતો. તે રોજ સાંજે શિકારને ફસાવવા જાળ બિછાવી દેતો. રાતે અનેક પ્રાણીઓ જાળમાં ફસાતાં અને શિકારી સવારે આવીને એમને પકડી લેતો.

એક રાતે લોમાસા અજાણતાં જ જાળમાં ફસાઈ ગયો. ઉંદર પલિત એના દરમાંથી બહાર આવીને શિકારીએ મુકેલો માંસનો ટુકડો ખાવા લાગ્યો. એણે લોમાસાને જાળમાં ફસાયેલો જોયો. અચાનક જ એની નજર સામે બે આફતો દેખાઈ. ઉંદરની ગંધથી ત્યાં આવી ચઢેલો હરિત નામનો નોળિયો અને ઝાડની એક ડાળીએ બેઠેલું તીક્ષ્ણ ચાંચ વાળું ઘુવડ ચંદ્રક.

પલિતને ખ્યાલ આવી ગયો કે એ જો જાળમાંથી બહાર નીકળી જશે તો નોળિયો એનો શિકાર કરી નાંખશે અને એ જો જાળમાં જ રહેશે તો ઘુવડ એને ઝડપી લેશે. પલિતે એવું વિચાર્યું કે શક્તિશાળી દુશ્મનથી બચવાનો સારો ઉપાય એ જ છે કે બીજા દુશ્મનનું જ શરણ લઇ લેવું. આથી એણે લોમાસા પાસે રક્ષણ માંગવા નક્કી કર્યું.

પલિતે કહ્યું, "ઓ લોમાસા, તું જીવે છે? હું તારી સાથે શાંતિની મૈત્રી કરવા માંગું છું. નોળિયો અને ઘુવડ મારો કોળીયો કરી જવા તત્પર છે. જો તું મને ન મારવાની ખાતરી આપે તો હું તને બચાવીશ. મારી મદદ વિના તું જાળમાંથી છટકી નહીં શકે. નદી પાર કરવા જે લાકડું માણસને ટેકો આપે છે તે પણ માણસની મદદથી નદી પાર કરી લે છે. ચાલ, આપણે એક બીજાને મદદ કરીને આ મુશ્કેલ સ્થિતિમાંથી બહાર નીકળીએ. બોલ, તું શું કહે છે?"

લોમાસાએ ખાતરી આપી એટલે પલિત એની સોડમાં લપાઈ ગયો. શિકાર ઝડપવાની કોઈ જ શક્યતા ન જણાતાં નોળિયો અને ઘુવડ ત્યાંથી જતા રહ્યા. ઉંદર એકદમ ધીમે ધીમે જાળના દોરડા કાપવા લાગ્યો. લોમાસા એકદમ અધીરો થઇ બોલ્યો. "તું ભયમુક્ત થઇ ગયો એટલે તારું વચન ભૂલી ગયો? શિકારી ગમે તે ઘડીએ અહીં આવી જશે માટે તારા કામની ઝડપ વધાર".

પલિતે ઉત્તર આપ્યો,"હું મારા કામમાં ઉતાવળ નથી કરવા માંગતો પરંતુ હું તને યોગ્ય સમયે છોડાવી દઈશ. અયોગ્ય સમયે કરેલું કાર્ય નિષ્ફળ જ જાય છે. હું તને અત્યારે છોડાવી દઉં તો તું મને ખાઈ જ જાય. જયારે શિકારી આવતો દેખાશે ત્યારે હું તને છોડાવી દઈશ. તે વખતે તારું ધ્યાન શિકારીથી ભાગી છૂટવામાં હશે એટલે મને ખાઈ જવામાં તને કોઈ રસ નહીં હોય. તે વખતે હું પણ મારી જાતને બચાવીને ભાગી જઈશ".

લોમાસા નિરાશ થઇ બોલ્યો, “પ્રમાણિક હોય એ મિત્રોનું ઋણ આવી રીતે ન ચૂકવે. મહેરબાની કરીને ઝડપ વધાર”. ઉંદર બોલ્યો, “લોમાસા, સાંભળ. જે દોસ્તીમાં ભય હોય અને જે ભય વિના ટકી ન શકે એવી દોસ્તીમાં ખુબ જ કાળજી રાખવી જોઈએ. જેવી રીતે મદારી સાપના ફૂંફાડાથી એનો હાથ સંભાળે એવી રીતે આવી દોસ્તી સંભળાવી જોઈએ. છતાં ખાતરી રાખ કે હું આપણને બંનેને સહાય થાય એ સમયે તારી જાળનું છેલ્લું દોરડું કાપી આપીશ”.

પલિત અને લોમાસા આમ વાતો કરતા હતા ત્યાં રાત પૂરી થઇ. શિકારી દુરથી આવતો દેખાયો. ઉંદરે ઝડપથી બાકીનું દોરડો કાપી નાંખ્યું. ગાળિયો છૂટ્યો કે તરત જ લોમાસા દોડીને ઝાડ પર ચઢી ગયો. પલિત પણ દોડીને એના દરમાં ભરાઈ ગયો. આ બધું જોઈ હતાશ થયેલો શિકારી તાત્કાલિક એ જગ્યા છોડી જતો રહ્યો.

લોમાસાએ ઝાડની ડાળી પરથી દરમાં રહેલા પલિતને સંબોધી કહ્યું, “તું મારી સાથે કોઈ વાતચીત કર્યા વિના જ દોડી ગયો. હું આશા રાખું કે તને મારી દાનત પર કોઈ શંકા નહીં હોય કારણકે હું ખરેખર તારો ખુબ જ આભારી છું. આ સમયે આપણે આપણી દોસ્તીની મીઠાશ માણવી જોઈએ”.

પલિતે લોમાસાએ આપેલો દોસ્તીનો પ્રસ્તાવ ઠુકરાવી દીધો અને એ માટેના કારણો કહ્યા.

આ દુનિયામાં દોસ્તી કે દુશ્મની જેવું કાંઈ નથી હોતું. સંજોગો જ મિત્ર કે દુશ્મન બનાવે છે. સ્વાર્થ અને લાલચથી જ દોસ્તી કે દુશ્મની ઉદભવે છે. સમયાંતરે દોસ્તી દુશ્મનીમાં પરિણમી શકે છે તો દુશ્મન ક્યારેક દોસ્ત પણ બની શકે છે. આ કારણોથી મિત્રો અને દુશ્મનોને નજીકથી ઓળખીને સમજવા જોઈએ.

દરેક જણ એક કે બીજી રીતે કાંઇક મેળવવાની ઈચ્છા જ રાખતા હોય છે. કોઈ કારણ વગર બીજા સાથે સારા સંબંધ નથી રાખતું. કોઈ એક જણ એની સત્તાને લીધે મિત્ર બને છે. બીજો કોઈ એના મીઠા શબ્દોથી મિત્ર બને છે. ત્રીજો કોઈ એની ધાર્મિક માન્યતાઓથી મિત્ર બને છે.

મને તારો ખોરાક બનાવવા સિવાય તને મારો કોઈ ઉપયોગ નથી. હું તારો ખોરાક છું. તું ભક્ષક છો. હું નબળો છું અને તું બળવાન છો. જયારે આપણે સમાન ન હોઈએ ત્યારે આપણી વચ્ચે દોસ્તી ન થઇ શકે. અરે, હું તને દુરથી આવતો જોઉં છું તો પણ ચેતી જતો હોઉં છું.

બુદ્ધિશાળીઓ એવો મત ધરાવે છે કે સત્તા અને તાકાત ધરાવનારની નજીકમાં રહેઠાણ ન રાખવું જોઈએ.

જે કોઈ મિત્ર પર આંધળો વિશ્વાસ રાખે છે કે દુશ્મનનો હંમેશા અવિશ્વાસ કરે છે તે પોતાને મુશ્કેલીમાં મુકે છે.

શિકારીથી ડરી ગયેલો લોમાસા તે ઝાડ છોડીને ઝડપથી દુર ભાગી ગયો. શાણો ઉંદર પલિત આ વાર્તાલાપ કરીને બીજા દરમાં રહેવા જતો રહ્યો.



ENGLISH TRANSLATION OF ABOVE GUJARATI STORIES

Interesting (Less Known) Stories from Mahabharat

Story of Three and a Half Iron

Once Pandavas’ mother Kunti told them that they will have to observe a fast for the Agiyaras (a holy day). Bhim started giving excuses, saying he cannot remain hungry and he feels weak even at the thought of not eating. But when he came to know that he can eat ladu (Sweet Ball) the previous night, he agreed to keep a fast.

On Agiyaras day, Kunti sent Pandava brothers to a Shiv temple near a river. Others bathed and then went to the temple but Bhim was too lazy and lied down on his side in the river bed. The giant size of his body blocked the water. The water started gathering and entered the temple. Parvatiji asked shivji why it was so. Shivji laughed and said this is the way one of my bhakta offers his pooja! Shivji came down and touched one side of Bhim's body and blessed him that this side of his body will become of Vajra – Unbreakable Iron.

One day Durvasa muni came to heaven to meet Indra – king of the heaven. Indra paid his respects to him. Durvasa just sat in Indra’s assembly with his eyes closed. Urvashi, the best of the damsel (apsara) danced and danced to please the muni but of no avail. She was tired and frustrated. She said, “Everyone living in the Jungle is a Junglee. They don’t know anything about dance”. Durvasa opened his red eyes and cursed her that she will have to go to the earth and live as a mare at day time and a woman during the night time. Indra and every one pleaded so Durvasa said when Three and a Half Unbreakable Iron (Vajra) will meet together, she will return back to the heaven.

Urvashi came down to the earth. She was living as a mare during the day and a woman during the night. One day a king Dangav, from a small kingdom called Sundir under Duryodhan had gone for hunting. Suddenly at night he could feel warm drops falling over him from a tree. He looked up and saw the most beautiful lady crying. He offered to marry her. She told him the truth and took a promise from the king that at any cost he will not give her to anyone.

Some time passed and Naradji thought it was time to do something for Urvashi so he went to Lord Krishna's son Pradyuman and said there is a very beautiful woman with the king Dangav. Actually such a beautiful woman should be with him. Pradyuman became very upset for this and decided to get this woman anyhow. Lord Krishna and Yadavas had no choice but to help Pradyuman so they went for a battle with king Dangav. Dangav was a very small king who cannot fight the Yadavas so he went to Duryodhan for help. Duryodhan refused to help him as he did not want to fight Krishna's army. Dangav went to seek the help of Pandavas. Yudhishthir was reluctant to help as they were Krishana's relatives. Bhim was in a favour to help the king who came to their refuge. So a big war began between Pandavas and Yadavas! 

Pandavas and Krishna's Yadavas were against each other! The war was terrible and lots of lives were lost. Lord Krishna used his Sudarshan Chakra so Pandavas got Shivji's Trishul. Both the Unbreakable Iron weapons - Shastras of Vajra collided in the sky. There was fire all around and people were horrified. There was no way to stop these two Iron weapons. Now Krishna suggested to call Hanumanji as Hanumanji has Unbreakable Iron body and only he can separate these two Iron weapons. Hanumanji said if he lands with these Iron weapons, then the land will split. So Bhim was asked to sleep on the land with Vajra-Iron side of his body facing the sky. Hanumanji separated the two powerful iron weapons and landed on this Vajra-Iron side of Bhim's body. With this, the Three and a Half Iron met together – Sudarshan Chakra, Trishul, Hanumanji’s Iron body and Bhim’s half body of Iron!  As soon as this happened, the mare turned into the damsel Urvashi and went back to heaven!!!

Story of Golden Mongoose

At the end of the Mahabharat war, Maharaj Yudhisthir, the eldest of the Pandava brothers was crowned the king of India, known as Bharat Varsha. After an unchallenged victory in an Ashwamegha yagna and a successful beginning of his virtuous reign, he would often organize feasts for the poor and hungry. The charitable acts, feeding of the brahmnas and the poor gave Yudhisthir a sense of pride.

After organizing one such function, Yudhisthir was thinking if there was another ruler in the whole world as kind to their subject as he was. Shri Krishna knew what was running in Yudhisthir's mind. Shri Krishna immediately acted and set up a leela (an act).

The guests had left and the pandal had little remnants of foodstuff scattered in the areas where the guests had dined. Shri Krishna, Yudhisthir and others sitting in the balcony saw a mongoose appear and run to the spots where there were the remnants of the foodstuff. The mongoose appeared to be very special, half of its body was of golden colour. The mongoose kept running here and there and appeared very restless. Seeing this Yudhdhistir called the mongoose and asked why it was so restless and what was troubling it. The mongoose could talk. It narrated its story.

It talked of a time when there was a great famine which had caused devastating hunger everywhere. There was hardly anything to eat and survival for life had become extremely difficult. The mongoose while in search of food had landed in a poor brahman's house where it noticed that the brahman's wife was preparing food and waited to partake the remnants of the flour from the kitchen. 

It had so happened that the brahman and his family had not eaten anything for several days. His attempts in obtaining some grains in alms had failed completely in the last few days and as a result the family was starving. Fortunately, on this day, the brahman had managed to obtain a small quantity of aata (wheat flour) and had returned home very happily thinking that finally he and his family members which comprised his wife, a son and a daughter-in-law will be able to eat some food.

The brahman had finished his evening puja and the family had just sat for the dinner which was a mere four rotis one each for the four members. As they were about to begin eating, a very hungry mendicant appeared on his door. 

He was famished and begged to be fed. This was an ultimate test for the brahman. On one hand, the family members, themselves were starving and here was the call of dharma which stated that a guest is like God (Athithi Devo Bhava) and he cannot be turned away without being attended.

The starved brahman asked his wife to offer his share of the rotis to the mendicant. The beggar ate the roti and asked for more saying that after eating the first roti he had become hungrier. The brahman's wife then decided to give away her share. She thought that it is her moral duty to bear an equal responsibility with her husband. The mendicant was still not satisfied. And the son decided to give his share too. The mendicant was still not satiated and he wanted one more roti. And so the daughter-in-law too joined her other family members in this ultimate test of their lives.

Finally the mendicant went away but by then the family could hardly bear their hunger and slowly they died one by one.

The stunned mongoose witnessed the entire episode. Itself about to die, it ran to the kitchen area to grab a bit of the flour. In the process a part of its body came in touch with the flour and to its great surprise that part of its body turned golden. Since then, the mongoose had been looking for another such miracle to happen. It used to go to many yagnas hoping to fulfil its desire to turn its whole body into a golden hue. However, it had remained unsuccessful.

Today it had thought that its long wait was over. After all, there was no one like Yudhisthir in the whole world and his yagna would surely have the power to do this magic. But, this was not the case. Despite its many attempts in rolling in the foodstuff left over, its body did not acquire the golden colour which it required so desperately. Undoubtedly, the mongoose was severely disappointed.

By now, the message was clear to Yudhisthir. He realised that the brahman's act of charity was far superior. Yudhhisthir had a huge fortune from which he had donated only a part whereas the starving brahman's family had only those four rotis which were needed to save their lives but their commitment to dharma and faith in God was so strong that they did not hesitate in giving away everything and deciding to make the ultimate sacrifice. 

Story of Vyagh, a Butcher

One saint went to a jungle. He was sitting under a tree to do meditation. He was disturbed as a crow and a crane were fighting on the tree. The saint became very angry and just had a thought that crow and crane should burn to ashes. With saintly life and meditation, he had gained high powers. Just by his thought, the crow and crane burned to ashes. Seeing this, the saint became proud of his powers.

One day he went to get alms in the village. He went to a house and asked for alms. There was a woman working in the house. She asked him to wait for some time. The saint became angry as he had to wait for some more time. The woman came out with alms and told the saint that it is very bad for him to get angry and every time the incident of burning the birds don’t get repeated! The saint was very much surprised as how this woman could know the incident of jungle?

He asked her about her powers. She told that she is a very dedicated woman serving her family. She was doing her work sincerely and looking after old in-laws just as she worships God. So she has gained such powers. She then asked the saint to meet a Vyagh – a butcher to get some knowledge from him.

The saint was hesitated to get knowledge from a butcher but after seeing the woman’s powers, he decided to meet the person she has suggested. When he went to the butcher’s house, he was cutting meat. There was bad odour all over the place. The saint thought how such a cruel man can give him knowledge? Then the butcher told the saint that he knew that the woman has sent him here. He asked him to wait. The saint was surprised how this man could know this?

The butcher took the saint inside his home and asked to wait. He gave bath to his old parents, gave them food, gave medicines and prepared their bed. Then he came to the saint.

The saint asked him about Soul and other high level knowledge. The butcher gave a very good sermon to the saint. This is also known as “Vyagh Geeta”.

The butcher told the saint that no work is bad. He was a butcher due to Karma (deed) of his past birth. But he was fully dedicated to his duties and serving his old parents like God. That woman was also sincere in her duties. It is always important to do your duty sincerely. This way there is no difference between a person doing his family duties and a Sanyasin. He advised the saint not to do proud of his saintly position and his powers.

Bhim Taught a Lesson to Yudhisthir!

From Mahabhrat tales, usually we have an impression that the eldest Pandava Yudhisthir was a very wise, intelligent and law obeying person. While Bhim was an easy going person. Here we have a story where Yudhisthir made a mistake and Bhim taught him a lesson!

Yudhisthir was a very noble king. He was daily donating essential things to the poor citizens. One day one poor fellow came late from his work. By that time king Yudhisthir's donation giving for that day was already over so he asked the poor fellow to come the next day.

The poor person was in so much need that he was crying while going back. Bhim saw this so he asked him what happened. When Bhim knew that his elder brother has asked the poor person to come next day, he decided to teach him a lesson.

Bhim started a procession and was beating a drum. When people asked him what is the matter, he told that his elder brother Yudhisthir has got control over the time! So he is celebrating his victory. People could not understand so they asked him to explain. Bhim said that we human beings never know what will happen the very next moment. We are not sure whether we will be in this world tomorrow? We have no control over the time but my elder brother Yudhisthir has got the control over the time as he knows that he will surely be alive tomorrow. That is why he has asked this poor person to meet him tomorrow.

When Yudhisthir came to know this, he understood his mistake. He immediately called the poor fellow and gave him his required things.

Thus Bhim taught a very important lesson to his wise brother Yudhisthir that a king should never leave anything, specially the task of helping poor citizens for tomorrow.

Draupadi's Akshaypatra

Surya, the Sun God had given one Akshay Patra to Draupadi, the wife of Pandavas. The Kauravas had given 12 years of exile to the Pandavas. During their exile period, Pandavas traveled across the country and wherever they camped, numerous saints and people used to visit them. The Pandavas found it difficult to provide food to the visitors. So Draupadi prayed to Surya and He gave her the Akshaya Patra. The divine bowl would give food all day till Draupadi takes her food. After the queen of the Pandavas had eaten, the bowl would not provide any food on the day.

The Kauravas were consumed by jealousy of the Pandavas, and lost no opportunity to cause them trouble.

With a view to harming the Pandavas, Duryodhana sent sage Durvasa to them, telling him that they will have no trouble providing food to him and any number of people accompanying him. The Pandavas have a vessel called Akshayapatra, which supplies infinite amount of food to feed sages who turn up on their doorstep.

Durvasa went to the Pandavas with a large number of his disciples. He said they were hungry and asked for food for all of them. The sage said that they will first go to bathe in a river and on his return, he and his followers will take food.

Meanwhile, Draupadi had cleaned up the Akshayapatra for the day so the Pandavas were in a big trouble. If food is not served, then Durvasa known for his sharp temper, will curse them. The Pandavas knew this must be Duryodhan’s mischief to harass them. As always, Draupadi remembered Lord Krishna with a sincere prayer.

She found Krishna right in front of her! Krishna asked her to serve him some food. How can she serve Krishna when there was no food left? Krishna, however, asked Draupadi to see whether there was at least a grain of rice in the Akshayapatra. She looked out and found a grain in the vessel. The Lord took it from her and ate it.

As the Lord had just eaten the grain, Durvasa sensed a certain fullness in his stomach. He felt he cannot eat even a morsel of food. So he did not go to Draupadi for the promised food.

Thus, as always, Lord Krishna came to the rescue of Draupadi.

The Lord always comes to help those who are devoted to Him.

Shri Krishna Brahmachari

One day, Krishna informed his wife Rukmini that Sage Durvasa is camping on the other side of the river. He asked her to prepare a sumptuous meal for the sage to please him. Rukmini prepared the food but when she went to the river, she did not find any boat or boatman to take her across the river.

So she asked Krishna to help. Krishna asked her to tell the river, “The Nitya brahmachari (celibate – one who is not married) Krishna has asked her to part and give way to cross.” Rukmini was surprised as how Krishna can be considered a celibate as he was a married man with family. But still she said what she was asked to say and the river indeed parted and let her cross it.

Rukmini went to the sage Durvasa and offered him food. The sage was indeed pleased and he blessed her. When she had to leave, she urged him to help her cross the river. Sage Durvasa asked her to tell the river, “The Nitya Upavasi (one who has never eaten food) Durvasa has asked her to part and give way to cross.” Again Rukmini was surprised and thought, “Just now he had a sumptuous meal, yet he calls himself Nitya Upavasi?” 

She did not ask him anything and followed his instruction. The river indeed parted and gave her way when she told that the Nitya Upavasi had asked her to part. Rukmini reached the other side and unable to control her curiosity, asked Krishna, “You called yourself Nitya Brahmachari even though you are married with family and the sage called himself Nitya Upavasi after eating the food I offered him. And the river agreed to both and parted. I am not able to understand.”

Krishna laughed and told her, “We both are realized souls. When we perform an action we understand that it is the body which is performing the action. The soul is unattached. The soul is never bound by anything. While doing any action, Durvasa and I remain unattached. We are never bound to that action. So I am Nitya Brahmachari and Durvasa is Nitya Upavasi”.

Once we understand this great truth, we can live a contended and happy life.

Shri Krishna’s Victory over Anger

Lord Krishna had many special characteristics different from an ordinary person so he is considered as an incarnation of God! We all know that it is not possible for us to control anger in the adverse situation – not even for a sage! Lord Krishna had almost conquered the anger!

Once sage Durvasa came to Krishna’s palace. Durvasa is known for his sharp temper and he used to curse anybody not fulfilling his expectations. Krishna and his wife Rukmini did everything to please the sage.

Durvasa wanted to test Krishna’s control over anger so he started insulting Krishna. He asked Krishna to apply curd all over his body. Who will dare to do such things with a powerful leader of Mahabharat era? Krishna kept calm and applied curd all over his body!

Now Durvasa asked Krishna to ride him in a chariot and asked Rukmini to pull the chariot! This was too much for Krishna’s dearest wife Rukmini. Still Krishna asked her to pull the sage’s chariot just like a horse! Durvasa saw that he is still not able to provoke Krishna so he started whipping Rukmini! This was indeed the cruelest act but still Krishna did not utter a single word.

Delicate Rukmini could not bear this and fell on the ground with the sage’s chariot. Durvasa became very angry and started walking away. Krishna ran to him and fell in the sage’s feet. Krishna pleaded the sage to forgive them as they failed to serve him properly. Seeing this, Durvasa could realize that Krishna has indeed complete control over the anger.

Durvasa held Krishna and said, “Krishna, you have won the anger by nature! I am very sorry for what I did with you and Rukmini. I was just testing you. I am giving you a boon that all the parts of your body where you have applied the curd will become like Vajra – no weapon can hurt you.”

Krishna had applied curd all over his body except in the heel (bottom of the legs) so that part did not become like Vajra. When Krishna’s end was near and that hunter threw an arrow to Krishna, the arrow hit his toe and entered into his chest!

Lord Krishna’s Mercy for Creatures

Lord Krishna had many special characteristics different from an ordinary person so he is considered as an incarnation of God!

He was considered as the best human being of the Mahabharat era. He used to take care of everybody who came in his contact. This was same for humans and also for any creature.

In the famous Kurukshetra war, he was not directly involved as a warrior. He had become Charioteer for Arjun. Every day after the terrible battle, he used to look after the horses. He was personally cleaning their wounds, giving them bath and feeding them. He could have ordered anyone to do this work but he himself was taking care of the animals.

One day a female lapwing bird had built her nest near the battlefield of kurukshetra. The innocent bird was totally unaware of the fierce battle between men. When the battle started for the day after the sunrise, Krishna noticed this. He quickly put a big elethant bell over the nest to protect it.

The innocent bird kept weeping for her dear ones. But they were safe under the bell put by Krishna. At the end of the war, Krishna took away the bell and the lapwing found her nest safe.

If the Lord takes so much care of such little creatures even during a war, then we must be assured that he definitely takes care of us!

Shri Krishna’s Characteristics as God

Lord Krishna had many special characteristics different from an ordinary person so he is considered as an incarnation of God! But he had hardly spoken about this publicly.

In the Kurukshetra war, Kauravas were defeated and all the Kaurava brothers died. Bhishma, Drona, Karna and many other great warriors from Kaurava side also died. Five Pandava brothers had survived but their sons died. Arjun’s brave son Abhimanyu also died so there was no heir alive in the Pandava lineage. Abhimanyu’s wife Uttara was pregnant that time so the child in her womb was the only hope for Pandava’s lineage.

Drona’s son Ashwasthama decided to kill the child in Uttara’s womb to end Pandava’s lineage. He used a powerful weapon Brahmastra to kill the child in Uttara’s womb. Uttara was crying inconsolably and Pandavas were also very sad as their only heir was no more.

This time Lord Krishna used his power to bring back life in the child in Uttara’s womb. He took a stick of sacred grass and prayed, “If I have always lived a life of Truth and never committed a sin, then let the child in Uttara’s womb be Alive!”

With this, life came back to the child in Uttara’s womb! Here Krishna has publicly demonstrated his powers and special characteristics. Usually, we may feel that Krishna had supported many tactics for Pandava’s victory so how he can say that he has always lived a life of Truth and never committed any sin? The fact is, Lord Krishna had always supported Dharma – Truth and he was only against Adharma – Untruth. So he could confidently announce that he had never committed any sin.

The child born to Uttara became King Parikshit to rule Hastinapur after Pandava.

Kunti Seeks a Boon for a Life with Thorns

Pandavas’ mother Kunti was Lord Krishna’s aunt – his father Vasudev’s sister. Kunti had hardly seen happy days. She lost her husband Pandu at a very young age. She had to live in forests for many years with her sons – five Pandavas.

Naturally, Krishna felt sorry for his aunt as he was capable to do anything for his loved ones and still his aunt was facing so many troubles in her life. One day he asked his aunt Kunti to ask any boon as he can definitely help her.

Kunti told Krishna, “Keshav, if I will have a happy life, then I may not constantly remember you as my Lord. So if you want to give me a boon, then please give me a life full with thorns so I can remember you every moment of my life during all the troubles.”

Usually, we never remember God in happy days of our life. We remember God only during our troubles. Kunti did not want to lose even a single moment of her life without Lord Krishna’s thought so she asked him to give her a life full of troubles!

Time is Mighty, Not the Man

Pandavas won the Kurukshetra battle with Lord Krishna’s blessings. Arjun was the real hero of the war. He used different weapons through his bow Gandiv. Arjun and his bow Gandiv were considered invincible.

Pandavas ruled Hastinapur for years. When Krishna’s family members fought in between and died, Krishna knew that his end was near. He also knew that his Dwarka will be submerged in the sea. So he sent a message to Arjun to come to Dwarka to take women, children and old ones to

Hastinapur.

Arjun came to Dwarka and took women, children and old ones with him. They were passing through a thick forest (in the present time’s Madhya Pradesh). The forest tribe called Abhir was ruling that forest. They stopped Arjun and started looting the people of Dwarka. Arjun resisted and there was a fight between Arjun and Abhirs.

The hero of Kurukshetra war Arjun used his bow Gandiv. But he failed! He could not defeat the Abhirs! People of Dwarka were looted in front of Arjun and he was helpless! Some women and their children even went away with Abhirs. Arjun could not fulfill the promise he had given to Krishna to take his people safe to Hastinapur.

It was the same Arjun who was Kurukshetra’s real hero. He used the same powerful bow Gandiv. They both were invincible. Not only Kurukshra but Arjun had won many battles with Gandiv. Still he lost to much weaker opponents. Why? Probably this time he did not have Lord Krishna with him! The Time was not in his favor! That is why it is said, “Time is Mighty, Not the Man!”

Bhim Fights Bakasur

Pandavas had to live in the jungles for 12 years by hiding themselves from the Kauravas. Once they disguised themselves as Brahmans and went to a place called Ekachakra. There they took shelter in a brahman’s house. They were studying scripture in the day time and going to beg alms after sunset so nobody can recognize them.

One day Pandavas’ mother Kunti noticed that their host’s family was very sad. They were even crying. Kunti asked them why they were so much upset. The host said, “A demon named Bakasur lives in the jungle. He wants lots of food, two buffaloes and a man to eat every day. Each family of Ekachakra has to send a person in turn to feed the monster Bakasur. Tomorrow is our turn. If we send our only son, we will lose him”. Saying this, the Brahman and his wife cried inconsolably.

Kunti told them not to worry as his son will go instead of their son. The host said it is a sin to send their guest to be eaten alive by Bakasur. But Kunti assured them that nothing will happen as her son was very strong. When Bhim came to know this, he was overjoyed as he had not fought such demon since a long time. Besides, he was very happy to know that he will get plenty of food!

Next day, Bhim went to the jungle with a cart full of food. He was very hungry so he started eating the food. There were so many food items that Bhim started eating with both the hands! He ate lots of laddus (sweet balls), sweets, curry, vegetables, rice, rotis etc. Bhim got to eat all these things after a long time after leaving home so he was enjoying everything.

Bakasur was sleeping but got up by the smell of the food. He saw that a man is happily eating everything. So he became very angry and shouted loudly, “Hey Man! Who are you? You are eating my food before getting killed by me?” Bhim did not even look at him and continued eating. So Bakasur’s anger increased and he rushed towards Bhim. Bhim threw the bucket of hot curry on Bakasur. He was burned but started licking curry from his body. Bhim started hitting laddus (sweet balls). Bakasur started collecting and eating the laddus. Bhim threw vegetables and rice on Bakasur’s head. Bakasur started picking up from his long hairs and started eating. Bhim was really enjoying to annoy Bakasur.

Now Bhim himself had eaten enough so he decided to have a serious fight. He punched Bakasur with a force. Bakasur was flung at a long distance and fell on a tree. He pulled out the tree and ran towards Bhim but Bhim stopped him with just one hand and kicked him hard. Then Bhim pulled a tree and hit him hard. Thus there was a fierce battle between them. Bakasur had never fought such a strong man so he was totally down but Bhim was not tired at all. Finally he decided to end the fight. Bhim tossed Bakasur very high in the air like a doll. When Bakasur fell on the ground, all the bones of his body were broken to pieces! Bhim roared loudly. With this, all other demons ran away from the jungle.

Now Ekachakra was free from Bakasur’s harassments. People celebrated their freedom and Bhim became their hero. Everybody invited Pandavas to take meals at their homes. As Pandavas were in hiding, now it was not safe for them to stay there longer as Kauravas can suspect that these brave Brahmans were not the real Brahmans but Pandavas. So they took leave from the people and once again started roaming.

This story of Bhim’s funny fight with Bakasur also teaches us few things. In India, we say “Atithi Devo Bhav” – “Guests are like God”. So even though the Brahman family was in trouble, they gave shelter to Pandavas as that was their duty. Pandavas were Kshatriya – Warriors. Their duty was to protect others so even though they had a risk to get recognized, they put their duty first and saved their host and the people of Ekachakra. One should always perform the duty sincerely.

Hanumanji Removes Bhim’s Arrogance

As per the old scripture, Hanumanji was a son of Lord of Wind – Vayu (Pavan) putra. Bhim was also a son of Lord of Wind – Vayu (Pavan) putra. So Hanumanji was Bhim’s elder brother.

For some time Bhim started having proud of his mighty strength. Hanumanji decided to teach a lesson to his younger brother. Hanumanji became an old monkey and sat on the road from where Bhim was passing.  Bhim saw this old monkey in his way so he shouted and asked him to go away.

The old monkey did not bother to move so Bhim became very angry. He threatened the monkey to move else he would kick him. The old monkey challenged Bhim to move him. Now Bhim rushed to the monkey to flung him with his tail. But…he could not even lift his tail. Bhim was shocked and surprised but used his all strength to raise the tail. He could not raise it a bit!

Now Bhim realized that this is not an ordinary monkey. Who else in the world can be mightier than himself? He immediately recognized that he must be his elder brother Hanumanji. Bhim was ashamed as he had insulted his elder brother. He requested Hanumanji to pardon him.

Hanumanji pardoned Bhim and advised him to remove his arrogance. He asked Bhim to be humble and polite. 

Abhimanyu born as a Parrot after Death

In the kurukshetra war Arjun’s brave son Abhimanyu fought alone against the mighty warriors and died a true warrior’s heroic death. It was a severe blow for Arjun. Arjun was weeping inconsolably.

Lord Krishna gave him sermon but in vain. Arjun was not able to accept that his son is no more. So Krishna told him that Abhimanyu is still near them. His soul has entered into a parrot’s body. Knowing this, Arjun ran to the parrot.

Crying loudly, Arjun shouted, “My Son! My Son!”

The parrot said, “Who is son and who is father? In the previous birth, I was your father and you were my son. In the last birth, you were my father and I was your son.”

Now Arjun realized that one should not weep for the dead ones as the father, son etc relations are only for the body. The soul is eternal and never dies. The soul changes the bodies just like we change the clothes.

Lomasa Cat and Palita Mouse

Once a mouse named Palita was living in the base of an expansive banyan tree. In one of the branches of that tree, there also lived a cat Lomasa, which subsisted on birds that visited the tree.

There was also a hunter living nearby, who used to set up traps made of net every evening. Various animals would fall into traps each night, and the hunter would return the next morning to collect his nets and catch.

One night, the cat Lomasa was caught unaware in one of the traps. Palita, the mouse, came out of his hole and started feasting on a piece of meat left behind by the hunter. The mouse even got upon the trapped cat that lay helpless. Suddenly, the mouse Palita observed two threats – a mongoose named Harita which had arrived there attracted by the mouse’s scent, and an owl Chandraka of sharp beaks that lay perched on one of the tree’s branches.

The mouse realized that if he got off the trap on to the ground, the mongoose would prey on him. However, if he remained there, the owl was sure to snatch him. Thinking that it is best to take refuge with an enemy to ward off a stronger enemy, the mouse decided to seek the cat’s protection.

Palita said, “O Lomasa, are you alive? I wish to make peace with you as both the owl and the mongoose are intent upon feasting on me. I shall rescue you if you agree not to kill me. Without my help, you cannot escape. A wood that supports a man to cross a river also crosses the river with the help of the man. Let us escape from this unfavourable situation by helping each other. What do you say?”

The cat Lomasa expressed words of agreement, and the mouse soon crouched beneath the cat’s body. Seeing no chances of seizing the prey, the disappointed owl and mongoose soon left that place.

The mouse then started cutting the ropes of the snare, but at a slow pace. The cat soon became impatient, and said, “Have you forgotten your words now that you are out of the reach of danger? Expedite your work as the hunter will soon be here”.

Palita replied, “I do not want to hurry my work, for I wish to release you at the right time. An act done at an improper time will fail to yield results. If I release you now, you are sure to eat me. I shall free you at the time when the hunter is at sight. At that moment, your heart will not be set upon eating me, as your focus will be on escaping from the hunter. I too shall use that moment to save my life.”

The disappointed cat Lomasa said, “The honest ones do not repay their debt to friends in this manner. Please act with haste”. The mouse said, “O Cat, listen to me. That friendship in which there is fear and which cannot be kept up without fear, should be maintained with great caution like the hand of the snake-charmer from the snake’s fangs. However be assured that I will cut the last string at a time expedient to both of us”.

As Palita and the Lomasa were thus talking with each other, the night was over. Soon the hunter appeared on the scene. The mouse very quickly cut the remaining string that held the cat. Freed from the noose, the cat ran with speed and got upon the tree. Palita also quickly fled and entered his hole. The hunter, seeing everything, was frustrated and he quickly left that spot.

The cat Lomasa, from the branches of that tree, addressed the mouse Palita inside the hole, “You suddenly ran away without conversing with me. I hope you do not suspect my intentions, as I am certainly grateful to you. Why do you not approach me at a time when friends should enjoy the sweetness of friendship?”

The mouse turned down Lomasa’s request for friendship and gave various reasons.

There is no such thing in existence as a foe or a friend. Only circumstances create friends and foes. Both friends and foes arise from considerations of interest and gain. Friendship turns into enmity over time. Similarly a foe also becomes a friend. For these reasons, both friends and foes must be studied and well understood.

Everyone is moved by the desire of gain in some form or other. One never becomes dear to another without cause.

One becomes dear due to his position. Another becomes dear for his sweet words. A third becomes so due to his religious affiliation.

You have no use for me except to make me your meal. I am your food. You are the eater. I am weak and you are strong. There cannot be a friendly union between us when we are not equals. I am filled with alarm even if I see you from a distance.

The wise always recommend not to have a residence near someone possessed of strength and power.

He who blindly trusts friends and always mistrusts foes puts himself in peril.

The cat Lomasa frightened of the hunter, hastily left the tree and ran away with great speed. The wise mouse Palita, having completed its conversation, entered another hole.